FALLİK DÖNEM ya da İŞLEVSEL OLMAYAN MANTIK (somut algılama) DÖNEMİ olarak adlandırılır.
Çocuğumuz bu dönem sezgileriyle düşünür. Objeleri işe yaradığı şekli ile tarif eder, mekana göre algılar, mecaz anlam bilmez onun yanında düşük çeneli ne olacak dediğinizde kişinin çenesinin düşüp düşmediğine bakar. Görerek, yaşayarak anlar.
İkili öğeli basit mantık gelişmemiştir, bardak kenara konduğunda düştüyse aynı nedenle tekrar düşeceğine akıl erdiremez biz defalarca dikkat et desek bile. Oyuncaklarına kaba davranıldığında üzülür, çünkü onları canlı gibi algılar. Peş peşe olan olaylar arasında kendince sebep sonuç ilişkisi kurulur. Birşey yerken uyuduysa bundan sonra yine onu yediğinde uykusunun geleceğini sanabilir. Ceza yada ödül anda işe yarar sonrası verilen ödülün yada cezanın sebebi söylense bile algılayamaz. Onun için ödül hak edildiği o an verilmelidir.( ceza yerine manevi ödül vermek daha etkili ve de kalıcıdır, istenmeyen davranış tekrarlanıyorsa yaşına uygun sürede mola dediğimiz teknik olan, bir sandalyeye oturtup davranışı hakkında düşünmesini istemeniz işe yarayacaktır )
Egosantrik ( ben merkezli ) bir kişilik sergiler bu nedenle paylaşımda sıkıntı yaşar. Oysa çocuğumuz bu özelliği ile sahiplenme arzusunu doyurma, kendini fark ettirme çabası taşımaktadır. Biz yetişkinlerde bunu bencillik sanıp ona iyilik yaptığımızı sanarak zorla paylaşmaya iteriz. Bu durumda da çocuğumuzun kıskanç, öfkeli, geri çekilen, korkan bir kişilik geliştirmesine sebep oluruz. Sonucunda da içe kapanma, obsesif ( takıntılı ) davranışlar sergilemesi kaçınılmaz olur. Bazen de bu korkuyu kullanan (silik ) kişilik davranışları gösterebilir.
• Bu dönem ince motor koordinasyon oldukça gelişmiştir. ( Merdiven çıkar, koşar, topa tekme atar, eliyle havalandırıp uzağa atabilir, eli kalem boya tutar çizgileri taklit edebilir)
• Lisan yeteneği dış dünya ile iletişim kurabilecek düzeye gelmiştir, 3-4 yaşlarında zamir, zarf, sıfat kullanımı ile gelişmiş cümleler, 4-5 yaşlarında da cümlelerinde edat kullanmaya başlar ( üstünde, altında, yanında gibi), soru, negatif cümle, dili geçmiş zaman ve çoğul kelimeler kullanarak cümle kurar .
• Yine 3- 4 yaşında B,P,M gibi dudak seslerini, 4-5 yaşlarında C,D,H,G,K,T,V seslerini çıkarır.
• Konuşması mantıklıdır ve % 90’ı anlaşılır.
• Kısa tekerlemeler, şiir ezberleyebilir, fonksiyonel eşleştirmeler yapabilir ( ekmek yenir, süt içilir gibi )
• Duygularını ifade eder ( sevgi, nefret, kıskançlık, suçluluk gibi )
• Duygularında sık, sık dalgalanmalar görülse de ret edildiğinde endişelenir. Gurur duygusu kazanıldığı için sık, sık küsmeler görülür. Şefkat duygusu kazanılır.
• Dönemin başında sosyalleşmenin ilk adımı olarak arkadaşlarıyla yan yana oynamalar başlar. Oyunlarda rekabet, gizem, sır tutma, entrika durumları yaşanmaya başlar. Hayal gücünün gelişmesi nedeniyle hayali arkadaşları olur, resimlerinde detaylar belirerek günden güne artış görülür. Vücut kısımlarını tanır, akraba bağlarını bilir.
• Yardımsız giyinebilir, bunun için sorumluluğu çocuğumuza vermemiz, hatta karar verme alışkanlığı edindirmek için giyside iki seçenek sunmak onun özgüvenini geliştireceğinden çok önemlidir.
• Haz alanı genital bölgeye geçtiğinden uyarılmaya bağlı mastürbasyon görülmesi normaldir bu durumda onu ayıplamadan dikkatini başka yöne çekmek yeterli olacaktır. Karşı cins merakı başlar bu yüzden bol, bol doktorculuk oyunları görülür.
• Kendi cinsiyetindeki ebeveynle özdeşleşme ( benzeme ) gerçekleşir. Bu yönde bir sıkıntı yaşanmaması için sağlıklı model olmaya dikkat edilmelidir. (sevgi- şefkat dolu ama bir o kadarda kararlı, tutarlı, güvenilir, mutlu, pozitif v.s )
• Gizliliği sevmez, etrafı keşfetmeler devam ettiğinden en çok zehirlemelerin görüldüğü dönemdir.
• Yaralarının iyileşmeyeceğini düşündüğünden en ufacık bir sıyrık bile önem kazanır ( bandaj yaşı )
• Kardeş kıskançlığı çok belirginleşir onun için kardeşiyle ilgili alabileceği sorumluluklar işe yarayabilir.
• Dönemin sonuna doğru sebep sonuç mantığına dayanan soruları cevaplar ( acıkınca yemek yerim gibi )
SAĞLIKLI OLARAK
GEÇİRİLDİĞİNDE
Çocuk kendi cinsiyle özdeşleşir, kendini benimser, utanç duymadan meraklarını giderebilmeyi, dürtülerine egemen olmayı başarabilir.
SAĞLIKSIZ OLARAK
GEÇİRİLDİĞİNDE
Utanç ve suçluluk duygusunun oluşmasına, kaybetmeye karşı tahammülsüzlük, cinsiyeti ile özdeşim kurmada zorlanma, aşağılık kompleksi görülür. Bu dönemde anne-baba ve çocuk ilişkilerinde yaşanan aksaklıklar ileriki yaşamda nevrotik belirtilere ve karakter bozukluklarına temel oluşturur.
Sevgiyi çocukça yaşamanız dileği ile.
Nurten DANİŞ
Çocuk Gelişimi
Eğitimi Danışmanı
Silivri Özel Güli Gündüz
Bakımevi Müdürü
Tel: 0535 558 88 28
0212 729 04 99
